منظور از توانبخشی ذهنی، اقداماتی است که عملکردهای شناختی فرد را تا حد امکان به سطح همسالان خود نزدیک میکند. اصولا توانبخشی ذهنی دو بعد دارد:
۱- تقویت فرایندهای ذهنی
٢-افزایش محتوای شناختی ذهن

*** **
۱-منظور از تقویت فرایندهای ذهنی، تقویت توجه و تمرکز، حافظه، ادراک... است. تمریناتی که عموما در جهت افزایش انواع حافظه داده میشود در این طبقه قرار میگیرند.
متاسفانه، برخی از فرایندهای ذهنی، محصول رسش سیستم عصبی هستند و کمتر تحت تاثیر تمرین قرار میگیرند. مثلا، فراخنای حافظه از آیتمهای هوش سیال است و براحتی با تمرین افزایش پیدا نمیکند. لذا این انتظار که باکار بر روی فرایندهای ذهنی، کودک به طور خودکار اطلاعات را از محیط کسب کند بجا نیست. اینجاست که ضرورت دسته دوم اقدامات توانبخشی ذهنی نمایان میشود.

٢-افزایش محتوای شناختی

درمانگری که به توانبخشی ذهنی میپردازد باید علاوه بر کار روی فرایندهای ذهنی، نسبت به آموزش اطلاعات مورد نیاز کودک نیز اقدام کند. این آموزشها باید از سالها قبل از مدرسه آغاز شوند و کلیه حیطه ها اعم از فیزیک(خصوصیات فیزیکی اشیا، حرکت، نیرو، شتاب، اصطکاک، انجماد، تبخیر...)، شیمی (محلول ها، ترکیبات، طعم ها ...) زیست شناسی (موجودات زنده، تولید مثل، رشد گیاهان و جانوران، تغذیه..) جغرافیا( جهات اصلی، شهر، روستا، کشور، دریا، رودخانه...) مدنی (حکومت، پادشاه، انتخابات، قانون، پلیس، شهرداری، مدرسه، ..) و حتی تاریخ (زمان، مکان، گذشته، آینده، تحولات تکنولوژی ) را در بر بگیرد.
تنها در صورت ارائه چنین آموزشهای فراگیری است که امکان تحصیل کودک در کنار سایر همسالان و در مدارس عادی فراهم میشود.

دکتر رفیعی، متخصص گفتاردرمانی و علوم اعصاب